TÂM SỰ
Sống lặng thầm với trường
lớp thân thương.
Tài sản cuộc đời gói tròn trong ngăn cặp.
Tình thương, ân nghĩa trông chờ ngày hai buổi
Lên lớp giảng bài học trò được say mê.
Chỉ mong chờ bài giảng
được hay hơn
Để tuổi thơ mặn nồng cùng tiết dạy
Những giọt mồ hôi lặng thầm trong lớp học
Vun tình yêu, làm vơi bớt những nhọc nhằn.
Hạnh phúc đến từ
những mơ ước thân thương.
Mình thấu hiểu hơn giá trị ngày hai buổi
Không gió mưa, chẳng nhọc nhằn gì ngăn nổi
Vì ánh mắt học trò, tràn mơ ước tương lai.
CHỦ TỊCH XÃ RÓT
Mấy ngày nay dân xã Phú Hải huyên náo hẳn lên.
Ômg Rót – tên khai sinh là Trần Rích Rót – vừa trúng cử vào nghế
chủ tịch xã. Khi chưa đổ hòm hiếu ra ai cũng chắc là ông Rót sẽ trúng cử rồi. Dân
làng ai cũng cam đoan là thế. Họ cam đoan như vậy không phải ông Rót, à chủ
tịch Rót, có bằng cấp gì cho cam, thời buổi này bằng cấp rẻ như bèo, ăn nhằm
được ai – trên tỉnh có chuyện mua đi bán lại như là mua rau mua cá đấy thôi!
Cũng chẳng phải chủ tịch Rót được nhiều người tín nhiệm thật sự. Ối dào ai làm
cũng vậy, ăn như nhau cả thôi! Chủ tịch Rót trúng cử vì một lẽ rất phổ biến,
phổ biến nên ai ai cũng biết. Dòng họ trần của vị tân Chủ tịch chiếm hơn
nửa cử tri trong xã Phú Hải ven sông Thượng Lam này. Lý do là vậy.
Trông bề ngoài, khách quan mà nói, Chủ tịch Rót cũng chẳng có gì đặc biệt.
Khuôn mặt hơi vuông: hai lưỡng quyền cao, được kê rất ân trên hai cái quai hàm
bành, bộ lông mày rậm càng làm tăng sự hợp lí của các bộ phận. Vành râu mép đen
cong như hình lưỡi liềm úp vào trên môi giầy khi nào cũng hơng hớng như chực
cười với bà con. Trừ lũ trẻ thì nhận ra ở đấy một sự nghiêm nghị nhẹ nhàng mà
kịch liệt. Khung trán không rộng lắm nhưng lại hơi nhếch sang bên phải. Một
biểu hiện của khuôn mặt khó đoán. Vì vậy mà đã mấy lần Chủ tịch thách thức với
các nhà tướng số trên tỉnh về, họ đều bó tay, chịu, không phán nổi con người
Chủ tịch như thế nào! Tháo vát, trong công việc hay là khuôn mặt ẩn náu
đầy những thủ đoạn và sự gian ngoa.
Chủ tịch xã Rót có một thói quen rất dễ chiếm cảm tình của người dân quê
hồn hậu. Đó là gặp ai Chủ tịch cũng hỏi chào rất chu đáo: người già thì Chủ
tịch tỏ ra rất lễ phép: “ Dạ, Bác lên làng trên về ạ!”; “ Bẩm! Con kính cụ ạ!”.
Gặp người trung niên thì tỏ ra rất lễ độ: “ Chào chị, chị đi đâu về?!”; “ Chào
anh Tứ! Hôm nay đâu về mà vui vẻ thế?!”. Gặp trẻ con rất lịch sự khi đáp lời:
“Ừ, cháu đi học về à?!”…. Chào hỏi mọi người đối với Chủ tịch Rót được
xem như một nhiệm vụ thường trực. Chủ tịch làm việc đó như sợ người ta giành
hết của mình đi mất, nên gặp ai Chủ tịch cũng chào hỏi rất mau mồm mau mép.
Thói quen chào hỏi – theo quan điểm của người dân quê là rất có đạo đức và đã
trở thành một nếp sống của Chủ tịch. Rất đáng hoan ngênh. Một nếp sống văn hóa
mà Chủ tịch ý thức được rằng lúc nào cũng cần tỏ ra là như thế với người dân
quê ở đây.
Phải thừa nhận một điều, từ khi chủ tịch Rót lên chức, bộ mặt xã Phú Hải thay
da đổi màu hẳn đi.
Chủ tịch Rót đã làm được rất nhiều việc hữu ích cho xã nhà.
Công lớn đầu tiên của Chủ tịch làm thay đổi diện mạo của xã là
làm được con đường qua xã. Theo dự án, con đường liên xã không phải là qua xã
Phú Hải này mà qua xã Phú Sơn. Dự án chừng như gần duyệt thì ông Rót cũng nhậm
chức Chủ tịch xã. Ý nguyện của Chủ tịch là thế, cố gắng đưa con đường qua xã
mình. Chính vì vậy mà bao phen Chủ tịch Rót phải chạy vạy. Mà nghe đâu, người
của Chủ tịch trên huyện, trên tỉnh cũng có. Với bao nhiêu cái lợi, cái ích Chủ
tịch trình lên cấp trên. Cùng với tài len lói, trườn trẹo chỗ này chỗ khác theo
cái lý thuyết đắc địa mà chủ tịch đưa ra “Hy sinh vì quần chúng ngho
khổ!”. Dự án làm đường duyệt lại con đường liên xã đi qua xã Phú Hải.
Khúc đường qua xã Chủ tịch kiêm luôn cả nhà thầu.
Chỉ mấy tháng thi công, đường làm xong trước kế hoạch thời gian.
Ấy cũng là nhờ vào cái tài của Chủ tịch. Vốn là người biết nhìn nhận công việc.
Chủ tịch cho thi công làm đúng tháng ba, tháng nhàn cư nhất của con nhà nông.
Con em nông dân ai muốn ngồi không bao giờ. Đi làm đường cho Chủ tịch, vừa
tránh được những ngày mang tiếng “Nhàn cư vi bất thiện”, vừa có tiền lo miếng
cơm mùa giáp hạt. Vậy là nhân công nhiều, con đường chả mấy chốc làm xong.
Thói thường dân quê lại thích vô can, nên tiền công Chủ
tịch trả bao nhiêu được bấy nhiêu. Cam chịu và
chấp nhận là một đặc tính tốt của người nhà quê. Miễn là đừng bèo bọt quá so
với công làm ruộng là được lắm rồi. Làm đường cho Chủ tịch dù phải hì hục từ
sáng tới tối nhưng ai phàn nàn gì đâu. Ngày ba tháng tám, biết làm
gì hái ra tiền. có đồng mua rau mua cháo đợi ngày thu hoạch mùa, Llỡ ai
có dại dột mà ngứa mồm ho he, biết đâu đến tai, Chủ tịch cho nghỉ việc thì trơ
mõm ra. Vậy là không ai nói với ai, họ làm cần mẫn, cật lực, chu đáo, chỉ biết
đó là làm đường của chủ tịch Rót cho dân cày đi làm như Chủ tịch nói.
Khúc đường làm xong, nghiệm thu, chủ tịch Rót lại phải vận dụng
cái tài tháo vát của mình lần nữa. Vì đường thiếu chất lượng, sỏi lát nền đường
thiếu, đá kè chân quá thưa. Vậy là Chủ tịch phải một phen hao tốn, có hao
tốn, chạy vạy thì đâu mới vào đó được.
Chủ tịch Rót nghiễm nhiên mua chiếc xe máy cho con trai cưng đi
học trường tư thục liên hiệp nước ngoài trên tỉnh.
Bà con lại kháo nhau: “ Nghe đâu xe của Chủ tịch là xe đời mới
đấy!”, “ Hôm qua ông Liễn nói là xe đó bằng cả mười lăm con bò đực chứ phải ít
đâu!”, “ Gớm thật!”. – một bà cụ sau khi nghe hai bác thợ cày nói chuyện thì
lắc đầu ngao ngán.
Khuôn mặt khó đoán của Chủ tịch từ khi lên nhận chức lại thêm
đặc tính phây phây đỏ nữa. Ngày nào cũng họp, ngày nào cũng bàn, m khách khứa
cấp trên thì nhiều lắm. Vì thế ngày nào cũng ăn, cũng uống, như Chủ tịch
nói thì phải tiếp khách, khách khứa nhiều cũng… mệt. Khi người ta thay
đổi địa vị thì cũng cần chút thay đổi bề ngoài cho phù hợp với vị thế của mình
chứ!. Nếu không để thị uy nữa thì cũng để phân biệt với lố dân đen hà tiện kia.
Lố người mà cày về mệt, uống chén rượu cũng tính đến mấy loong gạo, mấy quyển
vở ôly cho con. Mua một cái bánh tráng làm mồi cũng nghĩ tới vợ con ở nhà. Chủ
tịch nghĩ đến mấy thân phận như thế mà thấy tủi thương cho họ, ấm ức với cái
sinh đời bằng cả tấm lòng của một người cán bộ suốt đời vì dân, vì xóm! Nghĩ
đến đó, Chủ tịch lại lắc đầu thở dài! Khó ai mà đoán được cái lắc đầu của Chủ
tịch xuất phát từ lòng cảm thông hay một biểu hiện của sự khinh miệt.
Uy tín của Chủ tịch đã được củng cố trong bà con khi làm xong
đường, lại được khẳng định vững chắc khi Chủ tịch bắt tay vào thi công xây dựng
khu nghỉ mát bãi biển của xã, như Chủ tịch nói, ông ta làm gì cũng vì bà
con lối xóm, chứ bản thân Chủ tịch thì chạy trên chạy dưới tróc xương gót ra,
cái nghề “Ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng” ấy mà, cái đức độ là phải đặt lên đầu
nhiệm vụ chức trách.
- Mình làm là làm cho mọi người hưởng. đđấy, đường thì họ đi, bộ
mặt của xã lại đẹp thêm ra, ai cũng sướng mặt cả. Mình chỉ tội cái xác chứ có
được gì đâu! Mọi cái sờ sờ ra đó, dân họ biết, dân họ làm, đúng
với nguyện vọng của họ. Vậy mà mấy buổi họp Đảng ủy xã, có mấy thằng còn
thóc mách này nọ, có thằng còn nói là Chủ tịch che mắt dân đen. ối dào,
Chủ tịch lắc đầu, các cụ dạy không sai: làm quan đâu có dễ…. Chủ tịch ngừng một
lát, nửa khung phải râu mép nhích lên một cái nhẹ nhàng, biểu hiện của một nụ
cười kẻ kả, nói tiếp với bà Chủ tịch:
- Mà mình coi, dân làng có ai đến nỗi phàn nàn gì đâu! Chỉ có
mấy thằng cứ tự cho mình là liêm chính suốt đời ấy – Chủ tịch bình luận thêm –
có mà kiết xác suốt đời thì có.
- Bà Chủ tịch giữ một vẻ hệ trọng, an ủi:
- Thì cây ngay không sợ chết đứng mà ông, đất nào mà lấp
hết được miệng lưỡi thế gian! Những người phàm dạ họ thấy mình làm ăn dôi dôi
tí chút họ lại ghen ăn tức ở, rõ người đời…
Thấy bà an ủi hợp rơ với mình, ông cao hứng nhấn mạnh:
- Bà thấy đấy chứ, ở xã Phú Hải này có ai mà …
Ông Chủ tịch định nói là “ Có ai mà tài như tui đâu!”,
nhưng sợ sự kiêu hãnh của mình làm chột dạ người vợ vẫn “ Đập
đi họ đứng” (nói sao nghe vậy) của mình, ổng lại thôi.
Mà quả thật, Chủ tịch
tự hào cũng có lý của nó. Mới làm xong đường lại làm bãi tắm kiêm khu nghỉ mát.
Cái tài ủa Chủ tịch trong việc làm bãi tắm mới đáng nói, tài xoay xở mới làm
cho những kẻ quan tâm đến thế sự trơ mắt ếch ra, ai cũng phải phục.
Xã Phú Hải có địa điểm rất hữu tình. Mạn Tây dựa vào triền núi Mồng Gà, mạn
Đông chạy ven theo biển. Tuyến đường chạy từ núi Mồng Gà ra đến bãi biển ngót
mười ki-lô-mét tính theo đường chim bay. Nhưng khi phác họa địa hình bãi tắm,
bằng trí tưởng tượng phong phú của của một nhà cầm quyền địa phương, Chủ
tịch cho gép bãi biển sát với chân núi Mồng Gà bằng một bức ảnh ghép một
bãi tắm hiện lên rất nên thơ, êm đềm vào bãi bồi dưới chân núi, phía trên nữa
là triền núi thoai thoải dành cho xây dựng các nhà nghỉ, quán giải khát. Từng
lối đi ẩn hiện dưới rừng tràm tạo một dáng vẻ đặc biệt của một khu nghỉ mát
sinh thái, thật tuyệt, một không gian tươi mát mà chắc chắn rằng các nhà
thám hiểm địa lý chưa tìm thấy ở đâu có được trên quả địa cầu này.
Chẳng bao lâu bãi tắm nghỉ mát cơ bản xây dựng xong.
Sau khi đưa bãi tắm vào sử dụng chừng ba tháng, chủ tịch Rót cất ngon lành ngôi
nhà lầu, với lối kiến trúc Thái Lan khang trang nổi bật hẳn lên so với
các ngôi nhà cấp bốn lợp ngói nền đất với xóm làng xung quanh.
Đầu làng cuối xóm, trên đồng ngoài chợ, dân làng đâu đâu cũng thao thao với
nhau về vị Chủ tịch đáng kính của mình. Người thì cho mình quen thân với Chủ
tịch hơn cả, ngươi thì cho rằng không ai hiểu Chủ tịch hơn mình, người lại nhận
mình bà con xa bà con gần với Chủ tịch…Họ bàn luận, họ đánh giá, họ khen đủ
điều về tài kinh bang dời sông bạt núi của chủ tịch xã Rót. Ta có thể rút lại
một câu có giá trị thay thế được tất cả những lời khen của dân làng rằng; chủ
tịch xã Rót là nhất!
Chủ tịch xã Rót đã hiện nhiệm được đúng một năm sáu tháng.
Bộ mặt làng xã nói như chủ tịch Rót nói là “Nở nang” hẳn ra, đường, Chủ
tịch mua xe máy cho cậu quý tử đi học, bãi tắm, Chủ tịch xây nhà lầu.
Chủ trương quy hoạch rừng bạch đàn chăn thả dê đang được gấp rút thi công. Rừng
bạnh đàn chân núi Phú Hải chạy dọc theo chân núi Mồng Gà, có diện tích khoảng
một ngàn héc-ta, lâu nay vẫn được bảo tồn để chống xói lở, khi lứa này khai
thác xong thì trồng lứa khác. Nay Chủ tịch cho chặt hết. “Mời kĩ thuật viên”, ( Chủ tịch nói vậy) về chăn thả
dê. Bạch đàn chặt trắng, cấy cỏ. Dân làng cũng thấy làm lạ, không ít người thắc
mắc. Nhưng rồi Chủ tịch trấn an ngay, làm cho bà con thức tỉnh khỏi giấc ngủ mê
muội của người nông dân. Nào là bao cái lợi, cái ích đang chờ đón phía trước
mắt. Muốn kinh tế làng xã phát triển thì phải mạnh dạn đổi mới. Phải chuyển đổi
cây trồng, phải thực hiện theo chính sách này chỉ thị nọ của Nhà nước… Chủ tịch
cứ thế rót vào tai đám dân làng những thuyết lý cảm hứng như các luận lý của những
nhà khoa học không tưởng. Cứ mở ra trước mắt họ một tương lai rạng ngời, sáng
lạng mà cũng thật xa vời. Dân họ không biết những chuyện nghe xa vời hay lý
thuyết khoa học cao xa nên họ tin, họ chờ đợi.
Dân làng thấy bùi tai, họ say mê với những thuật ngữ khoa học cao xa đó của Chủ
tịch Rót. Họ tin lời Chủ tịch như bản tin dự báo thời tiết của đài. Rồi họ tấm
tắc: “ Chủ tịch Rót là nhất!”. Ừ, Chủ tịch xã Rót là nhất.
Tất cả dân làng háo hức chờ đợi mô
hình kinh tế mới, mà như lời Chủ tịch, là mẫu mực cho cả huyện Bãi Bồi này làm
theo. Dân họ bàn nhau. Họ cãi nhau. Họ tranh luận. Họ dự đoán. Họ chờ đợi. Và
trong số dân làng cũng có người tin…ngờ ngợ ở con người và những thay đổi của
Chủ tịch.
Rừng bạch đàn đang được chuyển đổi.
Đùng một cái. Cán bộ cấp trên về. Dân làng ngơ ngác: đó là thanh tra tỉnh.
Việc xây dựng mô hình kinh tế mới ở rừng bạch đàn được lệnh ngưng. Khúc
đường liên tỉnh qua xã được nghiệm thu lại, bãi tắm cũng khảo sát.
Ngôi nhà, xe máy của Chủ tịch bị niêm phong.
Vào một buổi sáng, trời không mưa nhưng
mây ảm đạm. Một chiếc xe U- oát cùng ba đồng chí công an trong cảnh phục điều
tra cơ động, điều tra viên về tại nhà Chủ tịch. đọc lệnh bắt Chủ tịch đi!
Một số bà con sớm đó đi làm qua đường. Thấy nhà chủ tịch Rót có chuyện họ tò mò
đứng ngoài bờ rào bụi tre, rồi kháo nhau:
- Tưởng là Chủ tịch vì dân, nào ngờ
lại bị bắt vì tội lừa đảo, lợi dụng chức quyền chiếm đoạt tài sản Nhà nước…
- Làm thất thoát công qũy, rồi bán đất bán đai mới đúng
chứ lậy!...
- Nghe đâu là hối lộ cấp trên, mới chết nữa chứ ấy chứ!
- Chủ tịch Rót hôm nay không đi xe máy nữa mà đi xe U-ám
(u-oát), mặt cũng hết đỏ rồi mà xanh ra như lá rau ấy, hê hế! Anh cu Tư vừa
cưỡi xe bò đđi gặt trên con đường Chủ tịch đã làm vừa cười đùa với bà con.
Cụ Tám vác quốc đi qua, bắt chuyện:
- Thì ra lâu nay nó
bịp cả làng mình, chậc, đúng là nhất!
- Ừ. Tôi nghe cả rồi
mà! Đúng đấy ông bà trong xóm ạ. Tộc trưởng (người
lớn tuổi nhất trong dòng họ) của
Chủ tịch chua xót cho dòng họ của mình có người như chủ tịch xã Rót.
NGHỀ GIÁO
Tâm sự
ngoài giờ
- “Thời buổi bây giờ
không có giá đó nữa đâu! Mấy bữa nay cái gì cũng tăng. Cái Lan nói sáng
nay rau muống một bó bằng cổ tay năm nghìn. đắt lắm!”
– “Tội con bé, mới ra trường…!” – “Thời buổi gì mà cái gì cũng tăng, giá
dầu, giá ga, giá xăng, giá điện, tương cà nước mắm gì cũng như muốn cắt
cổ người ta, chỉ có giá cháo … phổi của giáo viên mình là rẻ thôi à!” – “Thôi
đi cô giáo ơi! biết bao nhiêu cho đủ, lương tăng mấy đợt rồi còn gì nữa mà đòi. ừ! mà nghe nói ông Bộ
trưởng trình Chính phủ còn tăng lương nữa, gấp mấy lần bây giờ cơ.” - “Có
vậy mới khỏi phải dạy thêm, mệt lắm! đâu có sung sướng gì mà dạy thêm đâu, học
trò muôn vàn lắm!” – “trống vào học rồi kìa!” - “Vậy là được lắm rồi, thử
hỏi cách đây 10 năm, đi dạy là cho không công Nhà nước.” – “thì mỗi thời mỗi
khác, chứ cô nói vậy hóa ra đất nước thụt lùi à!” – “ Có thực mới vực được
đạo!” . – “Mà này, mấy cô biết gì chưa, thằng cu Tuấn con cô Hòa tối qua nó
bấn, khóc suốt không cho khu tập thể giáo viên ngủ chút nào. Nó đã đành, mẹ nó
cũng chỉ còn cái xác thôi, uống thuốc gì cũng không khỏi, sốt bốn mươi độ. Bố
nó đóng quân mãi trên giáp ranh biên giới Cam-pu-chia, xa tít, mà luật
quân đội ghê lắm. Ngày trực chiến con ốm cũng không được về đâu.” – “ Thôi,
chắc là không muốn về vì sợ anh em đơn vị phản ánh không nhiệt tình công tác.
Đến bữa họp lại có kẻ nói này người nói nọ, làm sao mà phấn đấu!” - “Mãi
tới sáng nay mới về, cu Tuấn tắt thở rồi, mà bệnh gì lạ thật, uống thuốc
gì cũng nôn ra ngoài. Chí Lính, chú ấy ôm xác đứa con xấu số, bất
lực nhìn nó ra đi mới bập bẹ biết gọi “bố!”. Rồi nhìn nhiệm vụ của mình ở
cái quân hàm một gạch nặng nề trên vai áo. “Tội đứa nhỏ, tuần trước tôi sang nó
còn vừa hát vừa múa, đẹp như thiên thần. – “Ừ, tội nghiệp vợ chồng nó, cả
nội ngoại gì cũng mãi ngoài Bắc, xa xứ lập nghiệp, cực lắm! – Này! Đã biết
chuyện cái Lan chưa? – “Sắp có rồi đấy”. – “Ai? Hứa hả”?
Lá xà cừ, lá dầu rơi khắp lối đi. Có lúc
tuồn lại thành khum, làn gió nhẹ làm chúng kéo trượt theo nhau như lũ học trò
nô đùa, tinh nghịch. Dạy xong tiết năm, mệt mệt. Lan gieo nhẹ mình xuống ghế
đá. Dịp gần tết này Lan hay nhớ nhà. Mới ra trường, khu tập thể giáo viên bây
giờ là “ cái nhà” ấm cúng của Lan. Ở đó có tinh thần tập thể, có nụ cười trẻ
thơ, có cuộc sống vui nhộn, có đêm thanh mấy thầy cô cùng ngồi tán chuyện dạy
học. Đủ thứ cái để nói về cuộc sống, về nghề thầy giáo. Nhưng trong lòng Lan
vẫn thấy thiếu một cái gì đó. Cái mà khu tập thể tình nghĩa bao nhiêu cũng
không thể bù đắp được. Hoặc như bàn tay của mẹ, hoặc như lời nhắc nhủ nhẹ nhàng
mà dí dỏm của bố, hoặc như lời vòi vĩnh của thằng em. Và nhiều lắm! Cả màu áo
xanh lục bình dị của anh nữa. Nghe bạn bè phong thanh là anh nay đã có
gia đình. Phải rồi! Hai năm… . Thời gian hai năm chưa đủ để làm
người ta quên đi một mối tình nhưng cũng đủ để người ta xây dựng một tổ ấm. Lan
tự trấn an, kẻ Bắc người Nam
mà! Học sinh đã về hết. Sân trường trở nên yên ắng. Như tâm hồn thoải mái sau
một giấc mơ đẹp mà nhọc nhằn. Khu sân đất đỏ ngời lên một nỗi niềm riêng. Có
một làn gió xoáy nhẹ. Cuộn tròn khum lá xà cừ, rê rê chạy dài ra phía cổng
trường. Mấy sợi tóc của Lan chấm xuống gần mi mắt. Mái tóc hồi sinh viên được
Lan duỗi thẳng mềm như một câu thơ trữ tình học trò.. Bây giờ thì nó đã trở về
đúng với mái tóc của Lan . Không mượt mà nhưng suôn và đạm bạc. Thành thật mà
nói. Tóc Lan duỗi chẳng có hợp tí tẹo nào với khuôn mặt của Lan cả. Nhìn nó
khập khiễng nữa thì có. Thấy có khi không trau chuốt tí xíu Lan sợ nếp nhăn
trên mặt. Lan cũng sợ già và sợ xấu, như trẻ con sợ ốm ấy. Nhưng thôi! đâu còn
là tuổi ăn tuổi chơi nữa đâu! Thầy Lúc hay nói thật lắm. Em nhuộm tóc như
ăn bánh sandwich chấm mắm tôm, không hợp, làm mình giận mấy ngày liền, thật là
trẻ con. Làm giáo viên rồi mà còn nhuộm tóc. để móng tay, son phấn lòe loẹt lên
lớp học, áo dài vừa mỏng vừa không có cổ, lại còn cổ rộng nữa. Thật là không
hợp, thiếu đứng đắn lắm. Thôi thì thật với bản chất của mình là đẹp rồi, thứ
hương vị nhẹ nhàng dân dã có khi nó lại sâu lắng và thấm đậm hơn là một loài
hương nước hoa quyến rũ mà tan nhanh.
Dạo này trường đang chộn rộn cho kì thi học
kì, ai cũng bận. Hồ sơ, sổ sách phải hoàn thành, mà nó nhiều loại, nhiều mục vô
số. Có cái không cần thiết cũng phải viết vào cho đủ trang. Trách được ai
bây giờ, cơ chế như vậy, hành chính mà, cải cách hoài, chỉ mỗi chuyện rút tiền
lương thôi cũng phải mất mười mấy chữ kí lận. Sáng nay họp hội đồng ông hiệu
trưởng nói phải thực hiện thi nghiêm túc, tinh thần “ hai không” của Bộ Giáo dục,
chống bệnh thành tích, mà học sinh thì biết gì đâu. Từ trước đến nay cho lên
lớp đại trà rồi, như đăng cá ở trong ao ấy. Lâu nay dùng lưới mắt thưa,
cho cả cá lớn bé tí tẹo gì vào hết, nay khuôn lại, dùng lưới mắt nhặt, thì bội
thực cá nhỏ thôi, ý kiến nhao nhao. Thôi thì căn cứ vào đối tượng mà ra đề kiểm
tra. Thầy Lận nói đùa, vật chất không tự nó hình thành không tự nó mất đi
mà do bệnh hình thức cả, biến từ việc nâng điểm cho phù hợp phù hợp với
thành tích sang việc ra đề dễ, hai mặt của một vấn đề, rồi lừa nhau công khai,
lừa nhau mà sống thôi và cả lừa nhau để làm đẹp nữa mới là bi kịch cho con
người. Quả thật học trò cũng muôn vàn quá chừng. Hồi đi thực tập, cô thầy hướng
dẫn vẽ ra bao nhiêu là tình huống lãng mạn về nghề dạy học. Cái cảnh đặt ra một
câu hỏi học sinh giơ tay phát biểu rần rần, thích lắm. Có thấy, lại dắt con bé lên gặp chính gay thầy
giáo nhờ thầy quan tâm hơn nữa để nó lo học hành. Vì trong thư con bé không
viết tên thầy mà viết tắt bằng chữ “T”. Và nhiều chuyện nữa. Vì vậy mà trong
tâm trí của Lan làm gì có chuyện học trò học đòi coi phim hành động, lên trường
gây sự đánh nhau giờ tan học. Làm gì có chuyện học sinh lớp
mười rồi mà chưa biết đọc ( chưa biết đọc thật sự chứ không phải đọc sai đâu),
chưa biết viết. Rồi cả chuyện thi tốt nghiệp giám thị chỉ bài cho thí sinh..
nhiều lắm việc nghề, việc đơi đi dạy. Lan vẫn còn nhớ, hồi Lan học lớp năm, cha
hay chở đi học bằng chiếc xe phượng hoàng màu xanh đã sờn, xe phượng hoàng khi
ấy có giá như xe a còng, dy lan hay đại loại là các loại xe đắt tiền tay ga bây
giờ ấy. Đi đến lớp Lan vẫn phải mặc chiếc quần rách mông mẹ vá lại cho, biết
xấu hổ chút xíu mà nỗi lấy đâu để thay. Còn học sinh bây giờ lại mặc quần
xé đầu gối. Thật là ngược đời, cái ngược đời từ việc cho học sinh lên lớp dẫn
đến chuyện ngược đời cho suy nghĩ của học sinh. Cũng đơn giản thôi, làm sao học
trò tin tưởng vào người lớn nếu người lớn cứ tự lừa dối chính mình. Đi thi mà
giám thị bao che cho học trò làm bài tức là cố tình tạo cho thế hệ trẻ một sức
ỳ, sự ỷ lại rồi còn gì. Sức ỳ của con người trong khi mình chưa thoát ra khỏi
lại tạo cho học sinh. Dân tộc này rồi nặng nề quan niệm đến bao giờ! Hô hào
nhau trẻ hóa cán bộ, đổi mới tư duy. Nhưng nếu lớp trẻ ra tiếng trong hội đồng
cũng chỉ để xem xét. Cái sợ cố hữu của con người là mình thua người khác. Nhưng
nếu người lãnh đạo sợ lớp trẻ hơn mình không giao nhiệm vụ và quyền lực cho thế
hệ trẻ thì thật là sai lầm. Sai lầm bắt nguồn từ thói ích kỉ của con người. Cái
sai trong việc đua nhau theo thành tích ảo, bao che cho học sinh thi cử làm
điếc trí tuệ một thế hệ, sai lầm trong bệnh cố hữu không tạo cơ hội cho lớp trẻ
lại là sợi giây thun cũ kỹ làm trì trệ sự tiến bộ, hòa nhập của dân tộc. Bệnh
tật đó đều thấy rất rõ trong việc dạy, việc học mà Lan nhìn thấy trong giáo
dục.
Khu tập thể những
ngày áp tết trẻ con, người lớn cũng vui hẳn lên. Bé Ti con thầy Liên vừa được
bố mua cho chiếc xe ô tô chạy bằng pin. Nó nhong nhong từ dãy bên này sang dãy
bên kia khu tập thể. Thằng bé ngoan lắm, ai cũng muốn bế. Con ở khu tập thể
cũng như cây cảnh, như của chung. Cô Lài mới nhận được tiền dư giờ, mua một cái
ti vi 24 iche, đẹp lắm. Hôm lấy về cả khu tập thể xúm đến xem bóng đá, ai cũng
khen rẻ. Giá hàng điện tử thời hội nhập rẻ như rau muống mùa mưa, người
nghèo cũng sắm được. Cái Linh, bạn của Lan về dạy cùng đợt hồi tháng chín với
Lan đ lấy chồng rồi, nó bảo đã cưới được năm tháng. Vừa rồi thăm Lan, nó nói
chồng nó là giám đốc doanh nghiệp trách nhiệm hữu hạn, giàu lắm! Nó
chỉ thu tiền chồng nó đưa về thôi, nhưng chỉ mấy tháng chồng nó cũng bị
bắt vì tội lừa tiền công ty cho hai người mẫu làm tiền.
Tình, tiền, sắc đẹp, tù bao nỗi
trần ai. Con người biết là tội lỗi mà không tránh được cám dỗ, nó bỏ nghề
dạy, rủ Lan bỏ dạy đi buôn với nó. Nó đi buôn để đợi chồng, Lan đi buôn để nuôi
em, chứ đi dạy làm sao nuôi được em, rồi còn chồng con nữa.
Lan nói không quen đi buôn, phải bám lại
nghề đi dạy mà nuôi thân, nuôi em ăn học. Một phần nghề dạy học là mơ ước
từ hồi vỡ lòng của Lan. Sau lưng mỗi người đều có một câu chuyện.. điều kiện để
ta có cuộc sống êm trôi là chịu đựng và tha thứ. Đã là con người thì
trong trái tim ai cũng đều chất chứa niềm nhân văn. Bố Lan gọi điện vào nói đã
nhận được tiền Lan gửi mua thuốc cho mẹ. Mẹ ốm nặng lắm, Lan cũng không dám về.
Miếng cơm manh áo và nghề nghiệp. Trăn trở thao thức làm Lan rọp đi. Bà mẹ Lan
hay hối khi nào học xong đại học lo mà lấy chồng cho bà còn nhìn mặt con rể.
Lan vùng vằng ở vậy nuôi mẹ, lo cho em. Đúng là trẻ làm sao biết được sự
ràng buộc của cuộc sống. Lan biết người già hay có tính chờ đợi, màu áo lính
trên sa trường đã xa thật rồi, những cánh thư giản dị nay còn lại may ra
là vài vợn mây mỏng và thưa giữa bầu trời sau cơn bão nhẹ. Trời quang đãng. Nó
không đủ sức dậy lên thành cơn sóng của đại dương mãnh liệt. Ở ngôi
trường này, có lẽ chỉ thầy Hứa, người ra trường trước Lan hai năm, nhưng vững
và tháo vát lắm, đọc được những suy nghĩ luôn bề bộn, mâu thuẫn của
Lan. Xa nhà, lặng thầm, không sợ thành kiến mà chỉ sợ không đủ sức xóa bỏ thành
kiến cũ kĩ. Hứa làm bí thư Đoàn trường, nhìn bước đi là biết, lúc nào cũng tất
bật như ba mươi tết. - “Cuộc sống là chuộc chiến. Kẻ thù lớn nhất là sức ỳ của
bản thân” - Hứa nói. Lan không tán thành, bổ sung. - “ Cuộc sống là vở kịch, vở
trường kịch”. Lan tranh luận. - “Nè! Ở trường mình ráng làm thầy giáo
tốt, về khu tập thể ráng làm người hàng xóm tốt, đi với bạn bè ráng làm người
bạn tốt. Không những ráng làm người tốt mà còn cố tình che phần người
xấu của mình đi nữa. Như kịch sĩ trên sân khấu diễn cho nhập tâm,
hoá thân cho tốt. Không là vở kịch còn gì”. Hứa nhận xét: - “ Mới ra trường mà
từng trải quá! rồi khổ thôi em”. Hứa lại cười, nụ cười như một nốt nhạc trầm,
sâu và cương trực nhưng đằm thắm. “Nếu là kịch sĩ thì lúc khóc vì học sinh hư
cũng không phải là tình cảm thật, phải “khôn” cô giáo…. khóc nhè?”. Mặt
Lan đỏ hồng vì bí trước câu chọc nhanh lẹ của Hứa. – “Tại học sinh nghịch qúa
chứ bộ”. Trên đỉnh trán Lan mấy sợi tóc con vướng qua thái dương, bướng bỉnh.
Hứa thầm nghĩ, cô giáo trẻ như…. học trò, thảo nào…
Chiều nay cuối tuần
thứ bảy, khu tập thể giáo viên vắng. Hoa đi thăm người yêu mãi ở
đồn biên phòng, mấy bạn cùng phòng ở về nhà, nhà chúng ở gần cũng tiện
lợi, chỉ còn vài gia đình với mấy đứa trẻ nít. Lan chẳng đi đâu, cái giáo
án tuần tới soạn đi soạn lại mấy lần mà vẫn chưa hài lòng, học sinh nhiều đối
tượng lắm. Dạy thế này thì những em học yếu tiếp thu tốt còn các em học khá quá
nhẹ. Dạy thế này thì các em học khá phù hợp còn học sinh yếu không chịu nổi.
Lan trăn trở là vậy, gi ngày thường chắc chạy qua hỏi anh Hứa rồi, nhưng hôm
nay cuối tuần, ngại lắm. Mà nghe đâu anh đã dẫn học trò đi công tác xã hội xã
vùng sâu, có vậy mà Lan cặm cụi tới nửa đêm về sáng. Ngày xưa bố
vẫn thường nói vơi Lan, làm giáo viên phải âm thầm như con cò trong ca
dao, giờ mới thấy có khi đúng hơn cả lời bố nói.
Tiếng nhạc chào cờ vang ngân. Từng hàng từng hàng học sinh thẳng
tắp và trang nghiêm đến quan trọng đứng trước cờ. Lan nhìn sân
trường với một màu trắng tinh khôi của ngày thứ hai đầu tuần. Lá cờ bay nhè nhẹ
theo gió. Và nghĩ tới khuôn mặt hồn nhiên của những em học sinh. Cả học
sinh cá biệt và học sinh ngoan. Một ngày mới trên sân trường đời giáo viên của
Lan lại bắt đầu như thế./.
Quyết
Lam
